Sihirlitur.com | Kent Vapurları

Kent Vapurları
İstanbul'un Kıtarlar Arasında Köprüler Kuran Vapurları
Boğaz-Eminönü, Kadıköy-Eminönü-Karaköy hattı, Adalar-Kabataş-Sirkeci ve Haliç ...

Yazı ve Fotoğraflar: Haluk Özözlü

Kömürlü vapurları ayrı bölüme ayırdığımız için bu bölümde kömürlüler sonrasına yer vereceğiz.
Her bir fotoğrafa dakikalarca bakarken geçmişe, anılara dalıp gidecek belki de kaybettiklerimizi görecek, en azından hayalimizde canlandıracağız. "Kent Vapurları" yıllarca çeşitli vesilelerle fotoğraflanıp biriktirilmiş fotoğraflardan oluşuyor, 1400 kare içinden bir kısmı seçilerek sizlere sihirlitur'da sunuluyor.

"Kent Vapurları", gençliğe, bekârlığa, çalışma günlerine götürecek fotoğraflarla belki de aramızdan ayrılanların anılarını yaşatacak.
Kimimiz elimizden tutup bizleri vapurlara bindirenlerle yolculuk ettik, kimimiz sevgilimizle, eşimizle arkadaşımızla ya seyahat ettik, ya karşılandık, uğurlandık ya tanıştık belki de gizli gizli uzaktan bakıştık.
Aynı yerlerden geçtik, aynı basamakları çıkıp aynı salonların aynı koltuklarında oturup, aynı pencerelerden baktık İstanbul'a, hatta belki de aynı bardakları kullanarak vapur çayı içtik.
Farklı şeyler düşünüyorduk orası kesin ama rotamız hep aynıydı. Hepimizin aynı yerlerde izleri, anıları vardı, da vapurlarımız, iskelelerimiz ortaktı.
Derin nostaljiye varmısınız? O halde her biri filmle çekilmiş ruhu olan fotoğraflarla İstanbul gezisine buyurunuz.

haliç

Kadıköy-Karaköy (Haydarpaşa) Vapurları
Kadıköy-Karaköy vapurları, ada vapurları gibi bilet fiyatlarının dışında ayrıca kıç bölümde bulunan lüks mevkisine fark ödenerek seyahat edilen vapurlardı. Bu lüks mevkii salonunun özelliği diğer salonlarda ki gibi uzun koltuk sıralarından başka ayrı müstakil koltuk ve küçük yuvarlak masalarda da oturma imkanı olmasıydı.

Eğer lüks mevkii bileti ödendiğini bilmiyor gibi yapan varsa ya mecburen fark ücreti öder ya da bilet almamak için diğer kapıdan sıvışırdı. Öğlen saatlerinde Tünel, Galatasaray, Kemeraltı'n da bulunan yabancı tedrisatlı okullarda okuyan öğrenciler bu mevkii tercih ederlerdi.
Bu öğrencilerin elinde Cumhuriyet Gazetesi olur, genellikle Birinci sigarası içmeyi severlerdi.
Vapur Kadıköy iskelesine biraz hızlıca gelmiş ise tornisatana kalkar, işte pervane üstünde olan lüks mevkide ki tüm masalar hop oturur hop kalkacak kadar sartıya ayak uydurur, masa üstlerinde ki sigara tablaları adeta göbek atardı.
Yolcular yol boyunca okudukları gazeteleri, kapı çıkışı okunmuş gazete toplayan çocuklara nasiplensin diye verirlerdi. Her yolcu inişinde vapur görevlisi hızla salonları dolaşır biniş öncesi inen yolcunun unutulmuş eşyası varmı veya gazete bırakmış mı diye bakarlardı.
Karaköy yüzer iskelenin sol tarafından kalkışlı vapurlar Haydarpaşa Garına uğrayan vapurlardı, kentin banliyolarında oturanlar, Anbadolu'ya kalkacak trenlere binecek olanlar bu hattın vapurlarına binerlerdi.

haliç

Boğaz Vapurları
Boğaz vapurlarının diğer vapurlardan farkı pervane üstünde belli olurdu. Zevk sahibi bazı kişiler burada inanılmaz pratiklikte biraz peynir, bir salatalık, domates, bazen kavun ile çilingir sofrasını kurarlar ince belli çay bardaklarıyla kimseleri rahatsız etmeden iş çıkışı eve yakın iskeleye kadar bir kaç kişi günün yorgunluğunu sohbetle atardı.

Ada vapurları
Çoğu kez durmaksızın sürekli sefer yapan vapurlar bazende denizden kısa süre uzak kalır, tersane havuzuna çekilerek bakımları yapılırken vapurun yokluğunu hemen far edenler, takiplerini tersanede bile sürdürürler, geminin tersaneye girişi çıkışı onların en büyük bilgilendirici sohbet konusu olurdu.

haliç

Adalar Postası Ekspres
Vapur denilince ilk aklıma gelenler Fenerbahçe ve Güzelhisar oluyor. Hepsini seviyorum Fenerbahçe daha bir havalı, ahşap mobilyası daha fazla kömürlü vapurlara sanki daha uyumlu gibi. Adalar Postası Ekspres.
Burada noktayı koyalım sihirlitur.comda vapurlar konusunun eksikliğini fark ettim. Arşivime bir baktım iki kilo vapur fotoğrafı biriktirmişim, bir konu hazırlamak şart olduğunu fark ettim ve diaları bir dosyada toplamaya başladım sunduklarım 1400 vapur fotoğrafı arasından seçilenlerin bir bölümü oldu.

haliç

Yalova ve Ada Vapurları
Sürat Postası, Ekpress olarak anılır Yalova, Çınarcık uğraklı bile olurdu. Eğer adalardan birinin pazar kurulma günü
ise Yalova'dan ürününü gemiye koyan pazarcılar ilk seferle soluğu Büyükada, heybeliada iskelelerinde alırlar, dalından henüz tazecik biberleri, salatalıkları, patlıcanları, domatesleri küfeleriyle indirmeye başlarlardı. Ada vapurunun bir başka özelliği, adayı bisikletle turlamak isteyenlerin bisikletleriyle beraber girişte yolculuk yapmalarıydı.

Eğer mevsim başı veya sonu ise mevsimlik ev kiralayanların TV'den, buzdolabına, yazlığa taşınacak eşyaları da taşımasıydı. cuvallara, battaniyelere sarılı 61 ekran TV ler vapurdan indirilir, hamalların çek çek arabalarına bindirilirdi.
Ada vapurları Boğaz'a göre daha dalgalı denizde gittiğinden lodos havalarda biraz sallanır hassas bünyelerde mide bulantısı ihtimali belirirdi. Çay servisi yapan görevli çay bardaklarını dağıtmadan önce nane şekeri satışı için vapuru şöyle bir turlardı. Ada vapuru yolcusu Boğaz, Kadıköy, Haliç yolcusuna benzemezdi.
Çoğu adada yıllarca yaşayan adalı olmuş varlıklı ailelerdendi. Yüksek sesle yabancı lisanda konuşurlar, kahkahaları salonu çınlatırdı, bronz tenleri ile adalı oldukları denizden fazlasıyla yararlandıkları, biraz da frikikli rahat oturuşlarından hemen belli olurdu. Ada vapurlarının barı vardı, alkollü içki servisi de yapılırdı. Ada vapurlarında görünen bir özellik ise ada yasemini satın alanlarla yolculuk mis gibi kokulu olurdu. İğne yaprakları uçlarına takılmış yasemin çiçeklerinden adeta bir demet yapılır, çam kozalağı etrafında top haline getirilirdi.

haliç

Vapurlarla güne uyanan İstanbul
Bahçekapı gün doğumuyla harekete çoktan geçmiş, Büyükada'dan aldığı yolcusuna yenilerini ilave etmek üzere kendini göstere göstere gelmiş, dikine yanaşmış Heybeliada İskelesi yanağına, vakit tamam artık Avrupa yakasına ulaşma zamanı tornistan çıkıp henüz uyuyan denizde dönüşünü tamamlamış ver elini İstanbul diyor gibi...

haliç

Vapuru şeklini cümlelerle çizermisin deseler
Bu fotoğrafta göründüğü kadar güzel kimse anlatamaz. Vapur dediğin böyle olur. Vapur, Bahçekapı, Emin Kul, Fahri Korutürk isimli olanlar gibi olur. Asil, mağrur, güven veren, fetheden, süzülen, savaşan, ulaşan, seyir zevki veren.

haliç

Kadıköy-Eminönü Vapurları
Genellikle Eminönü'n de iş yeri olan veya Kapalıçarşı esnafının kullandığı vapurlardı, tabii Beyazıt'a İstanbul Üniversitesi'ne gidecek öğrencilerin de yolculuk ettiği vapurlardı. Yıllarca değişmeyen bu ulaşım günümüzde de aynen devam ediyor.

haliç

İstanbul biraz da vapurlar şehridir
Vapurlar derken 20 ve daha önceki yılların vapurlarını kast ediyorum. Rahmetli editörüm Çetin Şencan söylerdi "Haluk gördüğünü çek birine bir şey olur, arşivde arayana kadar fotoğrafını çıkartır verirsin" derdi. Birine değil çoğuna bir şey oldu, en azından yok oldular. Dopdolu kadraj nostalji fotoğrafımda Galata Köprüsüne dinlenmeye gelmişler sanki. Köprü yükünü almış asırlık Galata Köprüsü hepimizin istisnasız bir anısı, geçmişliği vardır.
Eminönü iskele tarafına bakarsak kömürlüsü bile var vapurun. Fotoğrafı okumayı size bırakıp çekiliyorum.

haliç

İstanbul Vapurlarının acı sonları
Vapur ani dönüşlerinde, iskeleye yanaşırken ters tarafta kalan tarafında dalgalardan eser kalmıyor, deniz cam mercek gibi görünüyor. Bizde halk arasında bu duruma "deniz çarşaf gibi oldu" diyoruz. Alman literuterinde ise aynı duruma "Ördek havuzu" deniyor. Konunun uzmanlarına göre özellikle bordayamotor yanaşacaksa "saçakaltı", "Rüzgar altı" tabiri kullanılıyormuş.
Bu tip vapurlarından olan Ataköy, Pendik, Turan Emeksiz, Harbiye, İnkilap, Teğmen İhsan Kalmaz gibi sekiz tanelik seri en çok Kadıköy-Karaköy-Adalar arasında çalışmış, dinamik görünümlü, hızlı, yolcu kapasitesi, manevra kabiliyeti yüksek olan vapurlardı, hepsi ıskartaya çıkarıldı.
Hizmet veren diğer vapurlardan bir kaçının geçmişine bakacak olursak üzücü bir tablo ile karşılaşıyoruz.
İstanbul vapurları arasında sadece Fenerbahçe Vapuru kendisine Rahmi Koç Sanayi Müzesinde yer bulabileni olurken diğerlerinde durum şöyle.

Paşabahçe, Belediye tarafından alındı Paşabahçe belediyesi sahilinde bakımsız, perişan halde beklemede, Dolmabahçe vapuru, 93 yılında söküldü. Ataköy, 97'de kadro dışı kaldı, Karadeniz Ereğli'de değişime uğradı, 2004'te bağlı oluğu yerde battı ve hurdaya gitti. Pendik, 92'de sabotaj sonucu çıkan yangınla kodro dışı kaldı.
Rumelikavağı, elden ilk çıkanı oldu. 85'te çıkan yangınla kullanılmaz hale geldi. Satıldı akaryakıt tankerine dönüştürüldü. Turan Emeksiz restoranlı otele dönüştürüldü, Güzelyalı'da vapur olmaktan çok uzak bir halde yaşamına devam ediyor. Kanlıca, kadro dışı bırakıldıktan sonra Bandırma Belediyesi'ne satıldı, limanda bir süre öylece bekledi. 2008'de sözde bakım için gittiği Kurşunlu da yakılarak yok edildi.
Birkaç büyük kaza atlatan Harbiye en son yanarak elden çıktı ama giderken kardeşlerine parçalarını bıraktı. Kuzguncuk, 99'da söküldü. En son Teğmen Ali İhsan Kalmaz Aliağa'da söküldü.

Her biri baş rol oyuncusudur Boğaz'da, Adalarda, Haliç'te
Vapurların Boğaz'ın her yerinde oluşturduğu başka türlü kompozisyonlarla karşılaşırsınız, bazen bir kaçını bir kare fotoğrafa sığdırabilir, bazen yelken yarışının içinde bulabilirsiniz onları.

haliç

Akşam postası Eminönü 18.15 vapurları
Eminönü iskelesinden Boğaz hattına kalkan vapurlar daha hareket öncesinde ocakları faryap ederler, hareket saatinde bacadan adeta fışkıran kömür tozları, kurum, duman karışımı ile etraf göz gözü görmez olur, vapurlar bir bir iskeleden uzaklaşırlar, genellikle iki vapur Kabataş önlerini 18.20 de kafa kafaya geçerler Beşiktaşa doğru birbirlerinden ayrılmaya başlarlardı. Hiç bilmeyen birisi bile onların bir yarış içinde olduklarını sezinler, aynı telaşı vapurlar gibi içlerinde hissederlerdi. Eminönü böyle telaşlıydı da diğer iskeleler sakinmiydi tabii ki hayır, iskele hep vapura yetişme telaşı içinde olanlarla dolu olurdu. kabataş İskelesi Dolmabahçe, Paşabahçe, Fenerbahçe isimli vapurlarla Adalar Yalova sürat postası hazırlıklarını bitirmiş, yolcusunu almış, o da birazdan halat alacak.

haliç

Vapur fotoğrafı çekmeyi kafanıza koyduysanız eğer tam vapur safari alanına geldiniz demektir. Eminönü sahilinden Karaköy'e bir de Karaköy'den Sirkeci tarafına doğru yarım saat beklemeniz yeterli tüm vapurlu kompozisyonlar gözlerinizin önüne serilecektir, zamanlamayı siz seçiniz.

haliç

Beykoz Vapuru
Boğaz'ın neresinden geçerse geçsin bulunduğu yere estetik, güzellik, katan sembol bir vapur şekli Beykoz vapuru, "Ne var bunda" demek İstanbul manzaralarına alışık biri için belki çok kolay olabilir, bir de uzakta denizsiz yerde yaşayanları, hasret çekenleri, vapurun mavi sularda kuğu gibi geçişini, fotoğrafa bakıp geçmişte şurada oturmuştum diyenleri, değişen geri fonu, martı çığlıklarını arasında çayını susamlı sokak simidiyle yudumlayanları top yekün düşlerseniz işte o zaman fotoğraf, "Ahh be İstanbul, şimdi orada olmak vardı" dedirtiyor.

Emektarlardan ikisi
Biri Boğaz hattının diğeri Adalar seferlerinin kahramanları Galata Rıhtımının gediklileri.

haliç

Karaköy İskelesi en az Eminönü İskelesi kadar riskli ve zordur
Yolcu indirme, bindirme bir yana deniz trafiğinde yaşanan yoğunluk diğer bir yana. Galata Köprüsü paralelinde Eminönü, Karaköy arası Haliç istikametinde direk giriş, çıkışların yapıldığı, dar alanda vapurların manevra yeri, aynı zamanda vapurların sefer saati, günü bekleme yeridir. Bunu yakından far edemezseniz de alanın tamamına hakim bir noktadan baktığınız zaman, kaptanların nasıl usta, maharetli olduğunu şaşkınlıkla izleyebilirsiniz.

Oturacağınız koltuğu zamanında seçmelisiniz
Geri geri çıkış yaparak gideceği yönü sonra belli olacağı için güneş alan cepheyi istemiyorsanız veya Marmara'ya değil de Boğaz tarafına bakarak yolculuk etmeyi arzuladıysanız işte vapur hareket edince hangi tarafa oturacağınızı önceden kestirmeniz gereken bir iskeledir Karaköy. Daha doğru bir ifadeyle Büyükada, Heybeliada, Kadıköy gibi iskelelere de vapur alnına yanaşmamış ise tornistan çıkışa bu iskelelerde de rastlanır.

Düz girenler, geri geri çıkarlar
Kalkış yapanların Karaköy tarafında olanları, düz girdikleri iskeleden geri geri çıkar, tabi o zaman da kıç tarafta deniz trafiğini gözleyen bir hareket memuru şart olur. Elinde tabelası ile gider bir trafik polisi edası ile vapurun geri geri gelmesi için uygun direktifi o tabela ile gelip geçene belirtir. Diğer iskelere yanaşmak için vapurlar açıktan gelip, geniş bir kavisle iskeleye paralel hale gelince yanaşma sorunsuz tamamlanır. İskeleler daima doludur, bazen üç vapur yan yana yanaşır yolcu vapurdan vapura geçerek ancak iniş yapabilir.
Bu bölgede deniz trafiği yoğundur ama açık denize oranla iç deniz gibidir, akıntı, lodos kaptanları fazla zorlamaz.

haliç

İstanbul Boğazı süsleri, iki yakayı birbirine bağlayan denizin köprüleri vapurlar
Galata tarafından Boğaz'a ve onun masmavi suları üzerinde martılar, kuğular gibi dolaşan vapurlarda etrafa bakarak, kenti ve yaşadığını hissederek gitmeyi tercih edenlerdenseniz, siz "Yaşama Sanatını" iyi biliyorsunuz demektir.

Bazılarının vapura biner binmez vapuru feth edercesine bir geçtiği yerden iki veya daha fazla geçme, vapurda kim var diye herkese bakma gibi huyları vardı, onların her geçişinde ayaklar geçiş için geri çekilir rahatsız olunurdu.

Vapurda yan taraf
İşte burası vapurun ayrıcalıklı yeriydi, yan tarafa oturanlar genellikle sigaralarını yakar, dumanı savura savura giden yolculardı, çay servisi onları dört dörtlük kılmaya yeterdi. İnce belli bardağa sıkıca sarılır çayı içtikten sonra ücreti çay tabağı kenarına koymayı adet haline getirmişlerdi.

Soğuk havalarda bile üşümeyi göze alırlar, saçları uçuşsa da dağılsa da yan tarafın zevkine kapalı salonda seyahat etmeye değişmezlerdi.
Üst teras da güzeldi ama o bölüm daha çok ada vapurlarında veya Boğaz gezisine çıkacaklar için makbuldü.
Bazı yolcular otobüste tekerlek üstü problemi çıkaranlar gibiydi, "Ben ters gidemiyorum" der karşısındakiyle yer değiştirmek için her türlü dili dökerdi. İlla ki cam kenarında yer bulup oturmak için iskelede beklerken kapılar açılır açılmaz vapura en hızlı koşar adım giden onlar olurdu.
Üstüne üstlük bir de ellerinde ki paketi yanlarına koyar bir başkası yaklaşmasın diye mesafe kazanırlardı.
Vapurların zemin katında seyahat edenler olurdu, bunlar daha ziyade evsiz, uykusuz gece geçiren zararsız berduşlardı, bilmem kaç kere gidip geldiklerini onlar da bilmezdi, vapur rahattı, o salonlara kimse gelmezdi, penceresi yoktu, loştu, rahatsız eden de olmazdı.

Dumanların dansı
Dizel yakıtlı makinelere sahip olsalar da bazen bacalarından kömürlü gemileri anımsatırcasına kara dumanlar çıktığı da görülür. İstanbul siluetine bulut gibi oturur, kah Ataköy, Kanlıca vapurlarından çıkan dumanlar gibi dans ederler.

haliç

Kanlıca Vapuruyla Tarihi Yarımada geçiliyor
Tarihi yarımada'nın kent ile özdeşleşmiş siluetinde Kuzguncuk vapurunun etrafa tül perde gibi yayılan dumanları.

Vapurlar ve martılar
Vapurların en güzel tarafı onlara eşlik eden çığlık çığlığa martılar olur, sıcak çayımızı yudumlarken, susamlı simidimizden bir kaç lokmayı da martılarla paylaşmak adet olmuştur. Kadıköy'ün martıları, Karaköy'e, Büyükada'nın martıları Heybeliada'ya peşinize takılır gelirler.

haliç

Vapurlarda evimizin sıcaklığı vardır
Kar, soğuk, yağmur, puslu, dalgalı havalar onlar için fark etmez, lodos riskli olmadıkça, sis yoğunlaşmadıkça seferleri aksatmamaya özen gösterirler. Kar yağışı pek etkili olmaz, sıcacıktır vapur, kendi kendine erir, soğuk havada gelenleri adeta ana kucağı gibi karşılar. Vapurların en güzel tarafı onlara eşlik eden çığlık çığlağa martılar olur, sıcak çayımızı yudumlarken, susamlı simidimizden bir kaç lokmayı da martılarla paylaşmak adet olmuştur.

Vapurda yaşatılan isimler
Genellikle İstanbul'un semt isimleri ile iz bırakmış ünlüler, şehit isimleri taşıyor. İstiklal Marşımızın yazarı milli şair Mehmet Akif Ersoy'un ismini taşıyan vapurumuz da var, Fahri Korutürk gibi Cumhurbaşkanı ismi taşıyan da var. milyonların sevgilisi müzisyen Barış Manço'nun ismini taşıyan da.

haliç

Barış Manço Vapuru
Milyonların sevgilisi müzisyen Barış Manço'nun ismini taşıyan vapur, günlük seferlerin yanı sıra senede bir gün çok özel ve anlamlı bir sefere çıkıyor. bu yıl 20.si düzenlenecek anma seferinde Barış Manço ailesinin katıldığı organizasyonla tahsis edilen vapur Kadıköy Beşiktaş iskelesinden hareketle Beşiktaş yolcusunu'da alarak direk seferini Kanlıca iskelesine yapıyor. Barış Manço'yu sevenler yol boyunca ikram edilen simitler, çaylar, kahveler eşliğinde Barış Manço'nun sevilen parçalarını dinliyor, çoşuyor, eşlik ediyor, dans ediyorlar. Vapur yolcusunun simitlerine ortak olan martılar Barış Manço vapurunu gidişte ve gelişte hiç yalnız bırakmıyorlar. Konuklar Barış Manço'yu mezarı başında sevgiyle anıp, Kanlıca iskelesinde beklemekte olan Barış Manço vapuru ile dönüyorlar.

Karaköy dönüşüı
Uzun, geniş, ferah, yüksek yolcu kapasitesine sahip, yol yapan vapurlardan biri olan Emin Kul vapuru. Bir sabotaj olduğu belirtilen yangına maruz kalan Pendik vapuru, faal günlerinde Eminönü İskelesinde yolcusunu indirirken

haliç

Haydarpaşa İskelesi
Kadıköy'ün Anadolu'ya açılan kapısı konumunda olan Haydarpaşa, dalgakıran korumalı olup Kadıköy Koyu içinde ki üç iskeleden biridir. Karaköy kalkışlı vapurlar Haydarpaşa'ya gelişlerinde banliyo sakinlerini, tren yolcularını getirirler.

Kadıköy Beşiktaş-Adalar İskelesi ve vapur aşkına sebep olacak saray mobilyası gibi Burgaz Vapuru
Kadıköy'ün Anadolu, Avrupa yakası yolcularını taşıyan vapurlar gelirken arkalarında hüzünlü tarihi yarımadayı bırakırlar, burada bambaşka bir atmosfer vardır.
Günün yorgunluğunu geride bırakıp Kadıköy yakasına ayak basanları bu defa bir başka telaş beklerdi, ya dolmuş sırasına girilecek, ya otobüse, minibüse adım atılacaktı, balık almak için Kadıköy Çarşısı güzeldi ama, akşam çabuk olurdu, eve giderken dükkan fiyatlarına göre daha ekonomik olan sandal balıkçılarından günün balığını alıp yola koyulmak en pratik olanıydı. Taze taze bir kilo çinakop, sarıkanat veya istavrit beki de hamsi alıp eve balıkla dönmekten daha büyük ne mutluluk olabilir. Yolda kurulur hayali, balık ayıklanacak, şişe açılacak, parmaklarla beraber, kıvırcık marul, roka, soğan refakatinde iştahla yenecek.

haliç

Teğmen Ali İhsan Kalmaz Vapuru
Kadıköy'ün üç iskelesi karşılıklı konumlanmış. Haydarpaşa, Kadıköy ve Beşiktaş İskelesi olarak anılan bu üç iskelenin vapur trafiği de oldukça yoğun. Özellikle Karaköy, Eminönü hattı üzerinde yıllarca çalışan vapurlar arasında Teğmen Ali İhsan Kalmaz, Turan Emeksiz, Maltepe, Pendik, Ataköy, İnkilap, Harbiye, Cafer Gönenli isimli vapurlar çalıştı.

haliç

Haydarpaşa, Kadıköy
Kadıköy, Karaköy, Eminönü seferini yapan vapurlar Marmara'ya açık olan bu iskelelere rahatça yol alıp, yanaşabilmeleri için dalgalı lodosda, dalgakıranlar içinde seyrederek vapurun dalga etkisinden korunup sallanmasına mani olurlar. Sultanahmet camisinin üçüncü serefesinden çekilen bu fotoğrafta vapurları rotası görülüyor.

Şehit Necati Gürkaya ve Şehit Sami Akbulut
Şehit isimli iki şehir hatları vapuru. Hakkı ödenemez şehitlerin isimlerini yaşatmak, unutmamak en kalbi borcumuz fakat bu isimler ömürlü olan ve kaza yapan, yanan, emekliye ayrılıp hurdaya çıkarılan, batan, batırılan, hatta restoran, gezi vapuru olabilen durumlarda yok olup giderken içimizi de sızlatıyor. O kadar çok şehidimiz var ki birinin ismini vapur üzerine yazıp diğerine aynı muameleyi göstermemek, üzerinde durulması düşünülmesi gereken bir konu.

haliç

Ataköy Vapuru
Kadıköy, Karaköy, Eminönü hatta adalar seferini yapan vapurlardan birisi de Ataköy'dü.
Bu tip vapur özelliklerinden ve diğer vapurlardan farklı yanı, çıpalarının konumuydu.
Diğer vapurlarda çipa vapurun burun bölgesi iki yanağına asılıyken, Ataköy, Fenerbahçe gibi vapurlarda denizcilerin diliyle "çipa locası" tabir edilen yuva içinde gömülü durmalarıydı.

haliç

Karaköy, Eminönü, Haydarpaşa, Kadıköy
Kadıköy vapurlarından bir başkası Suadiye. İçine girdiğiniz zaman vapurlara has kokuyu genzinizde hissederdiniz.
Bu koku öylesine özel bir kokuydu ki hani nasıl desem bilemedim, deniz, halat, demli çay kokusu gibi bir kokteyldi.

Beylerbeyi ve Bostancı
Beylerbeyi Vapuru Güzelhisar devre dışı kaldıktan hemen sonra bir süre Kabataş Üsküdar seferlerini devir almıştı.
Bostancı Vapuru ise Kadıköy Karaköy seferlerinin yıllarca yolcu yükünü taşıyan Kadıköy vapurlarından biriydi.

haliç

Turan Emeksiz
Kadıköy vapurlarından oldukça eski, hatta ve hatta ilklerden biri. 1960 yılında İstanbul Üniversitesi bahçesinde düzenlenen bir mitingte öldürülen bir üniversite öğrencisinin ismini taşıyordu.

Şehit ismi taşıyan vapurlar
Şehit Adem Yavuz, Şehit Mustafa Aydoğdu vapurları Galata Rıhtımı manevralarını tamamlamış Eminönü'ndeler

haliç

Gün batımında hüzün çöker İstanbul'a
Camiler ve vapurlar şehri tarihi kent İstanbul'un siluetine gün batımında hüzün çöker, Salacak'tan, Haydarpaşa'dan, Üsküdar'dan, Kuleli önünden bakış açınıza göre farklı duygular yaşarsınız. İstanbul'da el ayak biraz olsun çekilirken vapurlar günün son yolcularını evlerine taşır, fantastik geceye hazırlanırken günün yorgunluğu, havada, denizde, karada yoğun hissedilir. Güneş ağır ağır, batmak istemezcesine, nazlana nazlana tarihin arkasından kaybolur.

haliç

Mücevherler arasında yüzen pırlantalar
Gece yeteri kadar lacivertleşmeye başlayınca kentin ilk ışıkları yanar, arkasından vapurların içi pırıl pırıl olur, yüzen ışıklar doyumsuz siluetin önünde, Boğaz'ın sularında,Pre3ns adalarının kıyılarında denizi boyaya boyaya süzülür.

haliç

Ülev
Adalar ve Kadıköy, Sirkeci hattında 50 yıla yakın çalışan bu vapurlar diğer vapurlar gibi şehit, ünlü ve semt isimlerinden farklı isimlerle anılıyor. Suvat ve Ülev baca ve burun yapısıyla diğer gemilerden farklılık gösteriyor, Glasgow Firefield yapımı olan vapurlar Haliç tersanesinde mazotlu hale çevrilmiş.

haliç

Suvat
Vapurlardan Suvat 1987 de kadrodan çıkarılmış, tadilatla gezi gemisi statüsünde tadilata uğramış, sergi salonu olarak Bodrum'da sanata hizmet vermesi uygun görülmüş. Kullanım amacı değişince yeni amaca, ihtiyaca cevap verecek şekilde tasarlanan vapurlar orijinal halini de kaybetmiş.
Sıradışı isimlerden biri olan Suvat ismini taşıyan vapur, faal zamanlarında İstanbul'un yorgun ve bir o kadar da gri, dumanlı havasını arkasına almış, tarihi yarımadayı dönerek Sirkeci yolunu tutmuş.

haliç

Haydarpaşa Vapuru
İstanbul'un ilk vapurları kömürlüydü haftanın belirli günlerinde Fındıklıya gelir Kuruçeşme kömür depolarından L.T.3 kömür gemilerinden sırt hamallarıyla taşınan kömürleri kazan dairesinde ocağa faryap ederlerdi.
Özellikle akşam saatlerinde 18.15 seferine çıkacak Boğaz hattı vapurlarından bir kaçı ocakları aynı dakikalarda kömüre boğunca meydan ve vapurların rotalarında siyah sis oluşurdu. Sonra ki yıllarda vapurların bir kısmının kazanları dizel mazotla çalışır hale döndürülmüştü.
Gün gibi hatırlamazmıyız, çocukluk çağımızda, ilk yaptığımız vapur resimlerinde bir baca çizilirse üstüne mutlak simsiyah dumanları konurdu, dumansız baca olmaz gibiydi.

haliç

Rumeli Hisarı Vapuru
Boğaz seferlerini gerçekleştiren bir başkası, ilk bakışta aynı fotoğrafı iki kez kullanmışlar diye düşünebilirsiniz ama değil bunun ismi, Rumelihisarı Haydarpaşa'yı sayfaya koyup kardeşlerini koymamak olmazdı, kısmet aynı yerde aynı açıda karşıma çıkınca atlamak, ıska geçmek, adam sende demek olmazdı asıldım deklanşöre böyle oldu.

haliç

Büyükdere
Başlayınca sonu yok gibi, şimdi Büyükdere'yi sayfaya koymasak unutulmuş sanılacak. Büyükdere vapurunu, Boğaz iskelelerinde, Eminönü'n de görmeye alışıktım, bu defa Beşiktaş'ta Barbaros İskelesi civarında ama iskele olmayan bir yere yanaşmışken gördüm, yorulmuş da dinleniyor gibiydi, yolcu da yoktu, hareket de.

haliç

Anadolu Hisarı Vapuru
Vapur tasarımıyla zaten göze hoş görünüyor, buna birde arka planın estetik gücü eklenince fotoğraf fotoğraflıktan çıkıp adeta tablo görünümüne kavuşuyor. Vapur adeta anadolu Hisarını Boğaz'ı Eminönüne taşıyor.

haliç

Heybeliada Vapuru
Vapur öyle bir vapur ki, fotoğrafına herhangi bir şey yazmaya, onu tarif etmeye, süslü kelimelerle övmeye, izin vermiyor, işte her şey burada der gibi duruyor. Ahşabın sıcaklığı, buğulanan camların arkasında denizi seyredenlerle nostaljinin derinlerine, belki de bir başka zaman dilimine yolculuğa çıkarıyor, yeni vapurlarla eskileri arasında mukayesiyi siz yapınız haksızmıyım?

haliç

Yalova Vapuru
Boğaz seferinden veya İstinye Tersanesinden bakım sonrası öğlen saatlerinde yolcusuz dönen Yalova Vapuru yeni sefer için Eminönü'e yol alıyor.

haliç

Eski vapurlarla beraber eski İstanbul'da, ruhu da yok oldu
Eski Galata Köprüsü altında salaş balık lokantaları, farklı atmosfer vardı, önlerinde kadife çiçeği saksıları da vardı. Köprü üzerinde araç park etmezdi. Çünkü Eminönü'nde meydan, Sirkeci sahili, Gar yanı geniş alanlı park yeriydi.
Şimdi öyle mi ya Köprünün üstü turist otobüslerinin tek sıra park yeri, köprünün altı ise çiçeksiz yemekhane görünümünde. Kömürlü "Kalender" ve "Büyükdere" ile diğer emektarlar yok artık.

Beşiktaş, Üsküdar
Boğaz'ın iki en işlek iskelesi sabahın erken saatlerinden, akşamın son seferlerine kadar bir çok vapurun uğrak yerleri oluyor. Adalar ve Kadıköy hattı vapurlarına oranla daha küçük ölçülerde vapurları bu hatta görüyoruz.

haliç

Hamdi Karahan Rumelihisarı geçişinde
Boğaz'ın iki yakasında birbirinden güzel peysajlar sergilenir, özellikle Eminönü İskelesinden Boğaz seferine çıkanlar seyirlik açık hava müzesini gezer gibi durdukları yerden tüm Boğaz'ı temaşa zevkine erişirler, bu zevk Kanlıca İskelesi yaklaşımında Boğaziçi ve Fatih Köprülerin altından geçerken, Rumeli Hisar'ını selamlarken doruklara çıkar.

haliç

Galata Rıhtımı uzaktan Kapı Gibi görünür
Boğaz'ın, Kadıköy'ün, Harem iskelenin, Adalar hattının vapurları tarafından sıkça kullanılan su yolunun müdavimleri vapurlar gerek Boğaz hattından Avrupa yakasına paralel ilerlerken gerekse Tarihi yarımadayı dönerken doyumsuz panaroma önünde adeta durup poz veren modeller gibi görüntü bırakırlar, bu vapurlarda yolculuk kamerasız olmaz.

Vapurlar ve hatları
Vapurları karakteristik çizgilerinden tanıyan çok hassas severleri vardır, ayrıca bir de nerede olduklarını çalıştıkları hatlardan şıp diye bilirler. Balık tutulan iskeler aşağı yukarı bellidir, bir de köprü var ise o vapur İstinye durduğu yer "Beylerbeyi" denilebilir, bir başkası ise "Yeniköy" ismini taşıyorsa onun da geçtiği sular malumdur, balık ağlarının sıkça görünmeye başladığı Sarıyer sonrası, Kavaklar bölgesidir.

Vapur isimleri
İstanbul'da öyle yolcular vardır ki vapura biner binerken önce ismine bakar, dalgınlığa gelip unutursa içeri girdikten sonra bu defa filika üzerinde, can simitlerinde arar gittiği vapurun ismini. Bir de indikten sonra kimisi 09.45 le geldim der, kimisi geldiği vapuru ismiyle telaffuz eder daha havalı olur. üstte fotoğrafları görünen "Kzıltoprak" ile geldik, veya "Büyükada" vapurundaydık gibi.

haliç

Estetik ve tarih birleşince
İstanbul siluetinin değişmez parçası kuleler, saraylar, mabetler vapurların estetiği ile birleşince vapurdan bakışta veya vapurla birlikte olan manzaralar adeta film olur, seyirciyi peşinden sürekler, tıpkı Sultanahmet Camisi önünden geçmekte olan Moda isimli vapur gibi.

haliç

Karşıyaka Vapuru
Bazen vapurları geçici süreler için de olsa başka kentlerde hizmet verirken görebiliyoruz. "Karşıyaka" da bunlardan biri, vapur İzmir Körfez Hattı için Haliç'te yapıldı. Bir süre İzmir'de çalıştıktan sonra doğduğu şehre geri döndü.
Daha sonra adı İsmail Hakkı Durusu olarak değiştirildi. Kardeşi Bayraklı da Nurettin Alptoğan ismini aldı. Bu isimlerle İstanbul'da çalışmaya devam ediyorlar.

haliç

Dekor değil gerçek
İstanbul siluetinin bir parçası olan vapurlar, dopdolu geri fon önünde durağan manzaraya bile hareket kazandırıyor, bembeyaz renkleri ile adeta mavi sularda martılar gibi uçarcasına yükseklik kazanıyorlar.

haliç

Vapur fotoğrafları çekmek için en zengin kent İstanbul
Hiç bir kentte bu kadar çeşitli vapur, zengin kompozisyon ve fotoğrafı güçlü kılan objelerle dolu fotoğraf çekemezsiniz. Çünkü iskelelerde çok vapur olur, deniz trafiği yoğundur, demiryolu, araba vapurları, şehir hatları yolcu vapurları hepsi bir aradadır. Fotoğrafı farklı ve güçlü kılan ise dünyada eşsiz olan Ayasofya Müzesi, Topkapı Sarayı, Galata Kulesi, Süleymaniye, Yeni Cami gibi deniz seviyesinden kod seviyesi daha yüksek olup, vapur fotoğrafına fon oluşturabilen eserlerdir.
Biraz da fotoğrafa insan unsuruyla, balık tutanları, martıları eklerseniz, ruh ve hayat katabilirsiniz.
18'in de aramızdan ayrılıp 20 Ekim 2018 tarihinde son yolculuğuna çıkan olan Ara Güler'i de ARA yapan buydu zaten.

Boğaz, Üsküdar vapurlarının iskelesi Eminönü
Beşiktaş I vapurunu genellikle Beşiktaş barbaros İskelesinde. Boğaz hattının diğer bir vapuru ise Metin Sülüş.

haliç

İstanbul'da nereye baksanız vapurlu fotoğraf
En ilginç vapur fotoğraflarını İstanbul'da çekebiliyorsunuz. Bunlar arasında bazen Harem gümrüklü saha fonu önünde yelken yarışının içine girmiş, vinçler, konteynerler arasında yol alan vapurları görme imkanı oluyor.

haliç

Tuzla Vapuru
Belli ki Eminönü iskelesinden kalkmış Tuzla Vapuru, Boğaz'a doğru yol alıyor.
Boyu hızla uzamakta olan İstanbul'un Beşiktaş, Levent siluetini delen plazalar, iş merkezleri, rezidanslardan onu ve benzer arkadaşlarını görmek için yarış halindeler.

haliç

Eminönü vapurları en iştah açıcı iskelede
Hiç şüphe yok ki Eminönü İskelesi diğerlerinden koku olarak da farklı. Tam eve dönerken çevresinde bulunan balık ekmek satıcılarının yaydığı kokular yıllarca sürecek alışkanlıklar yaratıp, yolculuk öncesi aklınızı çelmeye yetiyor

haliç

Duvarda asılı olan Mustafa Kemal Atatürk fotoğrafı ile Şehir Hatları vapurunda seyahat eden yolcular
Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün göz hizasında asılı olan fotoğrafı bile yolcuların Ata ile birlikte seyahat etmenin verdiği huzuru, güveni, gönül rahatlığını hissetmelerini sağlamış görünüyor.

Beylerbeyi ve Pendik sanki ağlıyorlar
"Beylerbeyi" Salacak'ta boynu bükük, ağlıyor gemi. Sizi her akşam evinize ben götürmedim mi, sabah işinize ben yetiştirmedim mi, gün batarken sıcak yuvanıza, sevdiklerinize ben kavuşturmadım mı? Eminönünden aldığınız meyveleri iskelenize dek ben taşımadım mı? Bana niye iyi bakmadınız der gibi bakıyor, evet ağlıyor gemi...
Berbat bir havada iskede bağlıyken halat kaparmış, Salacak'ta karaya vurmuştu. Pendik ise yakıldı onu da söndürmek için uğraştılar ama nafile o da aynı kayalıklarda yan yattı, dumanlar tüterekten.
İstanbul akşamlarında gün batışları biraz hüzünlü olur ya, ben böyle hislerle çektim fotoğrafları.
Gemi hiç birimizin müstakil malı değil ama bu haline üzülüyor insan, karaya vurmuş can çekişen balık gibi.

haliç

Üsküdar'da çift çıpalı bir vapurun üzerinde
Bacanın yumurta sarısı rengi mi desem, çift çıpalı amblemini mi anlatsam yoksa şu içi kırmızı, dışı portakal renkli havalandırma borularından mı bahsetsem, nereye bakacağını şaşırıyor insan.
Kademede Koca Sinan'ın Üsküdar Şemsipaşa Camisi ile Avrupa yakasında Sultanahmet Camisi aynı karede iki dev eser. Zaten vapurun üzerine çıkış nedenim seviyeyi tutturmaktı üç güzel eser kareyi fazlasıyla doldurdu.

haliç

Yeniköy Vapuru
Vapurların Boğaz seferlerine başlangıç noktası Eminönü olunca, hareket anından itibaren Topkapı Sarayı siluetini, Ayasofya'yı geride bırakmak kaçınılmazdı. Ayasofya Müzesi 70'li yıllarda tek renk sarıydı, sonraları tuğla rengine boyandı. Ayasofya bile zaman içinde renk değiştirdi ama Yeniköy Vapuru hayatı boyunca hep öyle kaldı.

haliç

Rumeli Kavağı Üsküdar iskelesinde
Araba Vapurlarının Kabataş-Üsküdar arası çalıştığı dönemden Kasımpaşa, Kuruçeşme, Kızkulesi, Kasımpaşa olmak üzere bu tip dört vapur sefer yapardı. Aynı dönemde küçük şehir hatları vapurlarımız da vardı. Sarıyer, Koçatas, Rumeli Kavağı isimliydiler. Vapurlar zamanla devre dışı kalınca Paradise, Şehrazat gibi isimlerle gezi teknesi oldular.

haliç

Vapuru okşayıp sevesi gelir mi insanın
Bu vapur öyle bir şey işte, şirin küçük ev gibi yuva gibi keyifli, yüzüyor olmaktan kendi de zevk alırcasına gidiyor.
Görünen Rumeli Kavağı vapurunun orijinal hali, Üsküdar, Eminönü arası mekik dokuduğu yıllarda, sonra vapur, Kocataş vapuru gibi Haliç hattına verildi, Eyüp iskelesine kadar sefer yapsın diye, ne var ki dubalar üzerinde yüzen eski Galata Köprüsü'nün altından geçebilmesi için narin bacasını yarı beline kadar kestiler, bizi de üzdüler.

haliç

Boğaz'da dolaşan Rumelikavağı, Kocataş son yıllarında Eminönü Eyüp seferlerinde hizmet vermişti.
Galata Köprüsü altından gecebilmesi için de bacasının köprüye değen kısmı kesilmişti. Haliç'te bu vapurlardan önce numaralı olanlar ile Camialtı, Sütlüce isimli daha küçük vapurlar yolcu taşımıştı.

Eminönü Eyüp arası Eyüp, Sütlüce, Balat, Fener, Hasköy, Kasımpaşa duraklı sefer yapan Haliç vapurlar
Önceleri Galata Köprüsü'nün Eminönü ayağına yakın köprüye bitişik yanaşan sadece numara ile belirtilenlerle, Camialtı-1 gibi Haliç vapurlarına daha sonra kesik bacalı Koçataş, Sarıyer, Rumelikavağı gibi köprülerin altından geçebilecek yükseklikte olanlar devreye girmişti. Vapurlar 1980 yıllarının başında çekilen bu fotoğrafta görülen Eminönü İskelesinin yapılmasıyla yeni yerlerine kavuşmuştu.
Seferler her iki yaka iskelelerine uğraklı yapılır, Eyüp'ten sonra dönüşe geçilirdi. Haliç'in fabrika atıklarıyla kirlenen, asitli suyu diğer deniz sularından daha fazla yıpratıcı, zamanından önce saçı bile çürütücü özellikteydi, vapurlar, Galata Köprüsüne yaklaşırken Karaköy sahilinden iyice yakın geçerler, geniş bir kavis alarak ya Galata Köprüsüne ya Eminönü İskelesine yanaşır, kalkışa geçerken beyaz duman çıkaran düdükleriyle etrafa haber verirlerdi. Ömürlerinin sonunda birsi tadilatla Paradiso gezi vapuru oldu, diğerleri kesilip biçilip Şehrazat adıyla Boğaz'da dolaştı, durdu.

haliç

Haliç'te Gün bir başka batar
Sayfa aşağı doğru uzadıkça uzuyor ve Haliç Vapurları ayrı bölüm olmayı gerektiriyor, kısmen de olsa bir fotoğraf daha bu defa gün batımından. Bir günün sonunda daha, martı çığlıklarına karışan vapurların dalgalarla mücadelesinden doğan pervane sesleri, evine ulaşmaya çalışan insanlarla Eyüp iskelesine doğru yol alıyorlar.

KENT VAPURLARINDAN İSTANBUL DIŞINDA HİZMET VERENLERE BİR KAÇ ÖRNEK

haliç

Atatürk İsimli İzmit körfez vapuru
İzmit Büyükşehir Belediyesi tarafından işletilen Atatürk isimli vapur, İzmit Saat Kulesi önünde bulunan iskelede.

haliç

İzmir Körfez Vapurları
Ege'nin incisi güzel İzmir, İstanbul'dan sonra en fazla körfez vapurlarının hizmet verdiği kentimiz.
Vapurlar karşılıklı seferlerle Karşıyaka, Konak ve Pasaport iskelerine körfezin iki yakasından gün boyu yolcu taşıyor. İzmir'in de martıları vapurlara eşlik ediyor, İzmiri de vapurları gün gelip emekli oluyor, kah batırılıyor, kah hurdaya gidiyor, kah 9 Eylül gibi olanı Karaburun'da batırılıyor.
Vapurların bazılarını ise (Vaniköy vapuru gibi) İstanbul'dan İzmir'e gidenler oluşturuyor.

haliç

Kordon
İzmir vapurları, İstanbul vapurlarına göre tasarımları farklıydı, bazı değişiklikler taşıyordu. İstanbul vapurlarını bir bakışta tanıyıp isimlendirirken İzmir vapurlarında bu daha güç olurdu. Hasköy, Beykoz, Vaniköy İstanbul vapurlarıydı, Alaybey, 9 Eylül, Bergama, Kordon, Efes İzmir vapurlarını oluştururdu.

İzmir Körfez Vapurları
"Selçuk" ve "Güzelyalı" Karşıyaka, Konak Pasaport arasında sürekli ring seferi yapan vapurlardandı.

haliç

Emektar Bergama
Hiç şüphe yok ki yıllarca İzmir Körfezin'de hizmet vermiş vapurların başında 1952 yılında inşa edilen Bergama Vapuru geliyor. Bergama vapurunu bazen iskelede bazen Pasaport sahilinde dinlenirken görebilirdiniz.

haliç

Emektar Sur
İzmir Körfez vapuru Sur, kadrodan çıkarıldıktan sonra Gelibolu'da bir süre bekledi, yanına gelenler İstanbul'dan kömürlü vapurı olan erenköy, Göztepe olmuştu, kısa bir süre sonra söküldü.

Sihirlitur Anasayfa'ya dönmek için lütfen tıklayınız
Nostalji Anasayfa'ya dönmek için lütfen tıklayınız
Nostalji "Çektirmeler" konusu için lütfen tıklayınız
Nostalji "Römorkörler" konusu için lütfen tıklayınız

EKİM © 2018, Sihirlitur'daki tüm yazılar ve fotoğraflar
Haluk Özözlü'ye aittir, alıntı yapılamaz, izinsiz kullanılamaz.
sorularınız için: hozozlu@sihirlitur.com

İzlediğiniz için teşekkürler
"Kent Vapurları" dönemin fotoğrafları ve anılarıyla devam Edecek...